มีลักษณะเป็นภูเขาสลับซับซ้อนปกคลุมด้วยผืนป่าอุดมสมบูรณ์ ครอบคลุมอำเภอเมืองลำปาง งาว แม่เมาะ และแจ้ห่ม จุดสูงสุดอยู่ที่ยอดดอยแม่ขวัญซึ่งมีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ๑,๒๕๓ เมตร พื้นที่อุทยานฯ นี้ยังเป็นทางน้ำไหลลงทางด้านตะวันตกสู่แม่น้ำวัง ทางด้านตะวันออกไหลลงสู่แม่น้ำงาว ซึ่งไหลไปบรรจบแม่น้ำยมทางตอนเหนือของอำเภอสอง จังหวัดแพร่
อุทยานฯ เป็นที่อยู่อาศัยของนกจำนวนมากกว่า ๕๐ ชนิด เช่น นกปีกลายสก๊อต นกเขาเขียว นกเขาเปล้าธรรมดา นกเขาเปล้าหางเข็มทางภาคเหนือ เหยี่ยวขาว ฯลฯ มีแมลงหลากชนิด เช่น ผีเสื้อกลางวัน ด้วงหนวดยาว กว่างดาว ด้วงดีด เป็นต้น
สถานที่น่าสนใจในอุทยานฯ
- ถ้ำผาไท เป็นถ้ำขนาดใหญ่เกิดจากภูเขาหินปูนอายุไม่น้อยกว่าเก้าล้านปี มีความลึกจากปากถ้ำ ๑,๑๕๐ เมตร ตลอดเส้นทางได้ติดตั้งไฟฟ้าเพื่อให้สะดวกในการเดินชมหินงอกหินย้อยที่มีอยู่มากมาย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๗ เคยเสด็จประพาสเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๙ ดังปรากฏหลักฐานพระปรมาภิไธยย่อ ปปร. บริเวณใกล้เคียงยังมีถ้ำโจรและถ้ำเสือที่สามารถเดินถึงกันได้
- ถ้ำโจร เป็นถ้ำขนาดเล็ก ๓ ห้อง ภายในถ้ำพบม่านหินย้อยสวยงาม
- หล่มภูเขียว มีลักษณะเป็นแอ่งน้ำขนาดใหญ่อยู่บนภูเขามีลักษณะคล้ายปล่องภูเขาไฟ น้ำในแอ่งลึกมากจนมองเห็นน้ำเป็นสีเขียว มีปลาอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก
- น้ำตกแม่แจ้ฟ้า หรือ น้ำตกตาดเหมย ตั้งอยู่ห่างจากบ้านทุ่งฮ้าง หมู่ที่ ๑ ตำบลทุ่งผึ้ง อำเภอแจ้ห่ม มีทางรถยนต์เข้าไป ๘ กิโลเมตร เป็นน้ำตกที่ไหลลงแอ่งน้ำรวม ๙ ชั้น แต่ละชั้นสวยงามด้วยสายน้ำสีเขียวมรกตซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของน้ำตกบนภูเขาหินปูน
- ภาพเขียนประวัติศาสตร์บ้านห้วยหก เป็นภาพกลุ่มคนเดินเรียงแถวในยุคสังคมเร่ร่อนมีอายุ ๒,๐๐๐-๓,๐๐๐ ปี ลักษณะของภาพเขียนดังกล่าวพบได้น้อยมากในประเทศไทย สามารถเดินทางเท้าจากหมู่บ้านห้วยหกระยะทาง ๓.๕ กิโลเมตร
- น้ำตกแม่เเก้ อยู่ห่างจากบ้านแม่เเก้ ๑๘ กิโลเมตร เป็นน้ำตกขนาดใหญ่เกิดจากลำห้วยแม่เเก้ ไหลผ่านหน้าผาหินเกิดเป็นชั้นน้ำตกที่สวยงามท่ามกลางไม้ใหญ่ร่มรื่น ถัดจากน้ำตกแม่แก้ไปอีกหนึ่งกิโลเมตรเป็น น้ำตกเกาฟุ เป็นน้ำตกที่สวยงามที่สร้างด้วยฝีมือชาวเขาเพียงคนเดียว โดยใช้เวลาสร้างนานนับสิบปีชื่อของน้ำตกตั้งตามชื่อชาวไทยภูเขา ชื่อ เกาฟุ
อุทยานฯ มีพื้นที่กางเต็นท์และบ้านพักรับรอง ๒ หลัง พักได้ ๒๕ คน ยังไม่มีร้านอาหารบริการ นักท่องเที่ยวต้องเตรียมอาหาร และเครื่องนอนไปเอง
การเดินทาง
ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข ๑ สายลำปาง-เชียงราย บริเวณหลักกิโลเมตรที่ ๖๖๕ ถึงที่ทำการอุทยานฯ
สอบถามข้อมูล
โทร. ๐ ๘๙๙๕ ๒๓๘๒๙ อุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท, หรือ กรมอุทยานแห่งชาติฯ โทร. ๐ ๒๕๖๒ ๐๗๖๐
www.dnp.go.th